การจำแนกมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีในตับโดยรังสีแพทย์และการใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ช่วยประมวลผลภาพถ่ายเอ็กซ์เรย์คอมพิวเตอร์ “HCC-ICC CT based classifier”
Classification of hepatocellular and intrahepatic cholangiocarcinoma by radiologist using CT-image processing based software “HCC-ICC CT based classifier”
จากสถิติที่รวบรวมโดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ ในประเทศไทย มะเร็งตับและท่อน้ำดี เป็นโรคมะเร็งที่พบมากที่สุด ในเพศชายและพบมากเป็นอันดับสอง ในเพศหญิง เป็นสาเหตุการตายอันดับสามในเพศชาย และอันดับหกในเพศหญิงของสาเหตุการตายจากมะเร็งทั้งหมด Hepatocellular carcinoma (HCC) เป็นมะเร็งปฐมภูมิที่พบมากที่สุดของตับ ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญคือ ไวรัสตับอักเสบบี และซี การดื่มสุราและภาวะตับแข็ง วิธีการรักษามะเร็ง HCC ที่สามารถหวังผลให้หายขาด (curative treatment) ที่ได้ผลดีที่สุดคือการผ่าตัด (surgical resection) แต่มีประมาณร้อยละ 20 ของผู้ป่วย HCC เท่านั้นที่อยู่ในสภาพเหมาะสมต่อการผ่าตัดรักษา
มะเร็งท่อน้ำดี พบมากเป็นอันดับ 2 ในตับ ในประเทศไทย และมีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้น มะเร็งท่อน้ำดีภายในตับ (Intrahepatic cholangiocarcinoma: ICC) เป็นโรคที่มักถูกวินิจฉัยผิดว่า เป็นมะเร็งตับ (Hepatocellular carcinoma: HCC) เพราะตับโตและมีก้อนที่ตับ แต่มะเร็งท่อน้ำดีนี้ เกิดจาก เซลล์ของเยื่อบุท่อน้ำดีในตับ พบในผู้ป่วยชายมากกว่าผู้หญิง โดยมีอุบัติการณ์สูงที่สุดในโลกที่ภาคตะวันออก- เฉียงเหนือของประเทศไทย มีการศึกษาพบว่ามะเร็งท่อน้ำดีในตับมีความสัมพันธ์กับภาวะตับแข็งเช่นเดียวกันกับมะเร็งตับ อย่างไรก็ตามการรักษามะเร็งท่อน้ำดีในตับมีทางเลือกในการรักษา น้อยกว่ากรณีที่เป็นมะเร็งตับ สามารถรักษาโดยใช้วิธีการผ่าตัด การฉายแสงและการใช้เคมีบำบัด ซึ่งสูตรยาที่ใช้ในการรักษาก็จะแตกต่างกันไป ดังนั้นการจำแนกมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีในตับออกจากกันอย่างถูกต้องจึงเป็นสิ่งสำคัญ
นอกจากการศึกษาค้นหา tumor marker ที่ช่วยวินิจฉัย ช่วงเวลาที่ผ่านมามีการพัฒนาวิธีการวินิจฉัยและจำแนกมะเร็งตับ (HCC) และมะเร็งท่อน้ำดีในตับ (ICC) โดยการวินิจฉัยจากภาพถ่ายทางรังสีวิทยาโดยรังสีแพทย์ อย่างไรก็ตามประสิทธิภาพของการวินิจฉัยยังไม่เทียบเท่าการวินิจฉัยจากชิ้นเนื้อโดยพยาธิแพทย์ เพราะอาจขึ้นอยู่กับประสบการณ์ของผู้วินิจฉัยและยังมีปัจจัยอื่น เช่น ขนาดของก้อนมะเร็งและภาวะการเป็นตับแข็งของคนไข้ที่อาจทำให้ได้ผลการวินิจฉัยแตกต่างกันไป ในการศึกษาครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์ในการพัฒนาวิธีการประมวลผลภาพ (Image processing) ของภาพถ่ายทางรังสีวิทยาเพื่อสนับสนุนการวินิจฉัยของรังสีแพทย์ในการจำแนกมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีในตับให้มีความแม่นยำที่สุด
หน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัย
- ภาควิชารังสีวิทยา (Department of Radiology, Faculty of Medicine, Chiang Mai University
- ศูนย์ทะเบียนมะเร็งเชียงใหม่ (Chiang Mai Cancer Registry)
- วิทยาลัยศิลปะ สื่อ และเทคโนโลยี (College of Arts, Media and Technology, Chiang Mai University)
- โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่ (Maharaj Nakorn Chiang Mai Hospital)
- โรงพยาบาลมะเร็งลำปาง (Lampang Cancer Hospital)